Appendix:Crym Tatar Lugat
The Crimean Tatar language has three dialects (şive): Central (Orta Yolaq şivesi), Northern or Steppe (Çöl şivesi) and Southern or Coastal (Yalı Boyu şivesi). Dialect words, that are absent in standard literary Crimean Tatar are marked C, N or S (Central, Northern and Southern dialects respectively.) Abbreviation tt means ISO Code for Volga-Ural Tatar language.
A
[үзгәртү]- abay (N) tt: әби, карт ана
- abiy (N) tt: абый
- accı tt: ачы
- ağa tt: ага
- ağaç tt: агач
- ağaş (N) tt: агач
- ağıl (N) tt: абзар
- ağır tt: авыр
- ağır maq-verb tt: авыр
- ağla maq-verb tt: ела
- ağlavuq tt: елак
- aket mek-verb tt: алып кит
- akis tt:
- ala tt:
- alaşa tt: алаша
- alcı maq-verb tt: акылсызлан
- aldı tt: алды
- aldında tt: алдында
- alıp ket mek-verb tt: алып кит
- allegim (N) tt:
- alşay maq-verb tt: ят, сузынып ят
- ana tt: ана
- anav (N) tt:
- anavğa (N) tt: аңа
- angiş (N) tt: салам ташу арбасы
- anniy (N) tt: әни
- apaqay tt: апакай, апа, хатын
- apis tt: төрмә
- aqay tt: агай, хуҗа, ир
- aqsüyek tt: бала-чага уйнау
- aran tt: абзар
- arış (N) tt:
- arqan tt: аркан
- arşı maq-verb (N) tt: арчи, әрчи, кабыкны арчи
- art tt: арт
- artında tt: артында
- aruv bol maq-verb (N) tt: ару бул, арулан
- aruv (N) tt: ару
- asaba tt: туган, туганнар
- ast tt: аст, ас
- aş bolsın (N) tt: аш булсын, аппетит булсын
- aş olsun tt: аш булсын, аппетит булсын
- aş tt: аш
- aşa maq-verb tt: аша
- aşat maq-verb tt: ашат
- aşaytlıq tt: ашамлык
- aşhane tt: ашханә
- aşı maq-verb (N) tt: ачы
- aşıq tt: гашыйк
- aşıq maq-verb tt: ашыг, кабалан
- aşıt maq-verb (N) tt: ачыт
- aşpit tt: ашамсак
- aşqana (N) tt: ашханә
- aşşı (N) tt: ачы
- ataman tt: әтәч, индюк әтәч
- avdar maq-verb tt: аудар
- avlaq tt: аулак, ерак, ерактагы
- avlaqtan tt: аулактан, ерактан
- avur (N) tt: авыр
- avur maq-verb (N) tt: авыр
- avuştır maq-verb tt: алмаштыр
- ayat tt: тормыш, зал ( фатирдагы тормыш бүлмә)
- ayda maq-verb tt: әйдә, әйдәлә
- aylan maq-verb tt: әйлән
- aysa tt:
- ayse tt:
- ayt maq-verb tt: әйт
- ayuv tt: аю
- azaqay (N) tt: аз гына
- azbar tt: абзар
- azçıq tt: аз гына
B
[үзгәртү]- baba tt: ата, папа
- babay (N) tt: ата, папа
- babaytop (N) tt: чүпрәк туп бала-чага уйнау өчен
- badiye tt: бәдия, бәдрәф бәдия, төнге tualet өчен савыт
- bağ tt: бау
- bağır tt: бавыр
- bala tt: бала
- balaban tt: зур, бөек
- bala-çağa tt: бала-чага
- balağa yat maq-verb tt: utıra toru
- balalıq tt: балалык
- balaq tt: балак
- balavuz tt: балавыз
- balla maq-verb tt: балалау
- balqurt tt: бал корт
- bana tt: әле гына
- banq tt: banka ( пыяла савыт )
- baqla tt: фасул
- baq maq-verb tt: баг, кара, карап тор
- bar maq-verb tt: бар, кит
- başmaq tt: бошмак, сыер баласы
- bav (N) tt: бау
- bavını tap maq-verb (N) tt: юлны таб, метод таб
- bavur (N) tt: бавыр
- bayğuş tt:
- baytal tt: байтал
- bedava tt: буш, түләүсез
- begit mek-verb (N) tt: ныгыт, тыгызла
- berli tt:
- ber mek-verb tt: бир
- bet tt: бит
- bılış tt:
- bıltır tt: былтыр
- bike (N) tt: бикә
- bir talay (N) tt: күб
- biraz tt: бераз
- biy tt: бөе
- boğça tt: букча
- bol maq-verb (N) tt: бул
- boqşa (N) tt: букча
- boran tt: буран
- boru tt:
- bosaqa tt: бусага
- bosıntay (N) tt: буш, түләүсез
- boşıq (N) tt: эт баласы
- botqa tt: ботка
- boyuncaq tt: муенса
- boztorğay tt: буш тургай, алан тургай, ялан тургай
- böküy tt: бүки
- bölen (C, S) tt:
- börü tt: бүре
- böyle tt:
- bu yaq tt: бу як
- buğa tt: бугай, үгез
- bulay (N) tt:
- buña tt:
- burçaq tt: борчак
- burşaq (N) tt: борчак
- bük tt:
- bürçe tt: борча
- bürşe (N) tt: борча
C
[үзгәртү]- cabış maq-verb (N) tt: ябыш
- cabıştırma (N) tt:
- calanğaş (N) tt: ялангач
- calbar maq-verb (N) tt: ялвар
- calbaş (N) tt: чал баш
- calpaq (N) tt: яссы
- camanla maq-verb (N) tt: яманла
- camav (N) tt: яма
- canay tt:
- can maq-verb (N) tt: ян
- cantay maq-verb (N) tt:
- cantıq (N) tt:
- capalaq (N) tt:
- capalaqtay (N) tt:
- capıldaq (N) tt: ялангач, яланаяк
- capır maq-verb (N) tt: арчи, әрчи, кабыкны арчи
- capma tt: тизәк ягулык өчен
- cap maq-verb]] (N) tt: яб
- cara (N) tt: яра, җәрәхәт
- caravsız (N) tt: яраусыз, яраксыз
- carğana tt: ярканат
- carıq (N) tt: нур
- cartı tt: искергән
- caş (N) tt: яшь
- caşır maq-verb (N) tt: яшер
- cat maq-verb (N) tt: ят
- cavlıq (N) tt: яулык
- cav maq-verb (N) tt: яв < яву.
- cavşı (N) tt: яучы
- cavun (N) tt: явым
- cayav tt: җәяү, җәяүле
- cayraq tt:
- cayrat maq-verb tt:
- cazıl maq-verb (N) tt:
- cazma (N) tt:
- cekir mek-verb tt: кычкыр
- cek mek-verb tt: җиг, җигем
- cel (N) tt: җил
- cemiş (N) tt: җимеш
- cengil (N) tt: җиңел
- cenk tt: сугыш
- cenüp tt: көньяк
- cercumuran tt:
- ceviz tt: грек чикләвек
- cez tt: җиз
- cığıl maq-verb (N) tt: егыл
- cıla maq-verb (N) tt: ела
- cılavuq (N) tt: елак
- cılğa (N) tt:
- cılın maq-verb (N) tt: җылын
- cılış maq-verb (N) tt: якынлаш
- cılıt maq-verb (N) tt: җылыт
- cıllı (N) tt: җылы
- cıltıra maq-verb (N) tt: елтыра, ялтыра
- cımırta (N) tt: йомырка, күкәй
- cımşa maq-verb (N) tt: йомша
- cımşaq (N) tt: йомшак
- cınasır tt:
- cıq maq-verb (N) tt: ег
- cırcır tt:
- cırıl maq-verb (N) tt: ерыл
- cırt maq-verb (N) tt: ерт
- cıyın tt: җыен
- cıyıştır maq-verb tt: җыештыр
- cıy maq-verb]] tt: җый
- cıyna maq-verb (N) tt:
- ciber mek-verb (N) tt: җибәр
- cibi mek-verb tt: җеб, җебү
- cigit (N) tt: егет
- ciyez tt:
- ciyi mek-verb tt:
- ciyren mek-verb tt: җирән
- col (N) tt: юл
- colaq (N) tt:
- colaqlı (N) tt:
- coqla maq-verb (N) tt: йокла
- coyt maq-verb tt:
- coytul maq-verb tt:
- cuqa (N) tt: юка
- cuq maq-verb (N) tt:
- cuv (N) tt:
- cuvaş (N) tt: юаш, тыйнак
- cuvğış (N) tt: юу кер
- cuv maq-verb (N) tt: юу
- cuvun maq-verb (N) tt: юын
- cuvur maq-verb (N) tt: йөгер
- cürek (N) tt: йөрәк
- cür mek-verb (N) tt: йөре
- cürset mek-verb (N) tt: йөрт
- cütker mek-verb tt: йөткер
- cüyrük tt: йөрешле ат, чарыс, ярыш ат
Ç
[үзгәртү]- çağır maq-verb tt: çakıru
- çalaş tt: шалаш, хаша
- çalbaş tt: чал баш
- çamur tt: пычрак, баткак
- çap maq-verb tt: чап, чаб
- çaq maq-verb tt:
- çaqlı tt:
- çatal tt: чат
- çay tt: чәй
- çayna maq-verb tt: чәйнә
- çaynik tt: чәйнек
- çayqala maq-verb tt:
- çayqa maq-verb tt:
- çeber tt:
- çegertki tt: чикерткә
- çekle mek-verb tt: биклә
- çeltek tt: челтәр, иләк
- çelte mek-verb tt: ил > иләү
- çert mek-verb tt:
- çez mek-verb tt: чиш
- çıbır maq-verb tt: tamu
- çıdam tt: чыдам
- çıdamsız tt: чыдамсыз
- çıñ tt: җыр төре
- çıplaq tt: ялангач
- çıraq tt: чыра, кандил
- çıray tt: чырай
- çibin tt: чебен
- çipçe tt: чеби
- çomuç tt: чүмеч
- çontuq tt: kıska
- çoq tt: күп
- çoqlaş maq-verb tt:
- çoqusı tt: күбесе
- çot tt: kirka
- çoyun qazan tt: чуен казан
- çöküç tt: чүкеч
- çöl tt: чүл
- çüy tt: чөй
D
[үзгәртү]- dada (N) tt: апа
- dam tt: түбә, абзар; тәм
- davuş tt: тавыш
- degirmen tt: тегермән
- dep tt:
- deste tt: kuvşin
- dım tt: дым
- dişir tt:
- doğ maq-verb tt: туу
- doğra maq-verb tt: тура
- doğur maq-verb tt: tudıru, bala tabu
- domalan tt: трюфел гөмбә
- domatis tt: томат, помидор
- don mayı tt: эчке май
- döngelek (N) tt:
- dörtkül tt: дүрткел
- duvadaq tt: дүдәк
- düve tt: яшь сыер (1-2 ел)
- düven tt:
E
[үзгәртү]- eb tt: ип, ипле, иплелек
- ebini tap maq-verb tt: ипне тап, иплән, иплә
- egeş mek-verb(N) tt:
- egiz tt: игез бала
- eglen mek-verb tt: gärländirü, kämsitü
- eken tt: икән
- eki tt: ике
- ekme tt: асылмалы букча
- ela (N) tt: туалет, бәдрәф
- eleken (N) tt: ләгән
- elifbe tt: әлифба
- elva tt: хәлвә
- emçek tt: имчәк
- emşek (N) tt: имчәк
- endi tt: инде
- eniş tt:
- enqastan tt: bilä torop
- erek tt: ерак
- erinçek tt: иренчәк
- erinşek (N) tt: иренчәк
- eriş tt:
- eriş mek-verb tt:
- erke tt:
- erkelen mek-verb tt:
- erte tt: иртә
- erte-carıq tt: иртә
- erten (N) tt: иртән
- es tt: ис
- esir mek-verb tt: исер; исәр
- esirik tt: исерек; исәр
- eş (N) tt: һич
- esap tt: исәп, хисап
- eş mek-verb tt: иш < ишү
- ev tt: өй
- evlen mek-verb tt: өйлән
F
[үзгәртү]G
[үзгәртү]H
[үзгәртү]I
[үзгәртү]- ırğaşı tt: ургазы
- ırcanke tt: уйнак
- ırcanla maq-verb tt: уйнау
- ırımçıq tt: эрем, эретмә, эрү
- ırımşıq (N) tt: эрем, эретмә, эрү
- ısla maq-verb (N) tt: сыла, сылау
- ıslav (N) tt: сылау
- ıştan (N) tt: ыштан
- ibirse mek-verb tt:
- iç tt: һич
- igren mek-verb tt: ирен, игрен, иренү
- inatla maq-verb tt:
- ince tt:
- iri mek-verb tt: эре, эрү
- isin mek-verb tt: эсселән
- isit mek-verb tt: эссерт
- işker (N) tt: эчке бүлмә
- issi tt: эссе
- iye tt:
- iygi tt:
- iyik tt:
- iyil mek-verb tt:
- iyne (N) tt: энә
- iza tt:
K
[үзгәртү]- kadâ tt: бала, эне, энекәш
- kaday (N) tt: эне, дус
- kebek (N) tt: кибәк
- keç tt: кич
- keday tt: халык җыр җырчы
- keler tt: дуршлаг, челтәрле кашык
- kelin tt: килен
- kelinçek tt: килен
- kelinşek (N) tt: килен
- keliş mek-verb tt: килеш
- keliştir mek-verb tt: килештер
- kel mek-verb tt: кил
- kemik tt: кимек
- kencapay tt: яшь бала, яшь
- kence tt: яшь бала, яшь
- kengel tt:
- keniş tt: киң
- kepek tt:
- kerbiş (N) tt: кирпеч
- kertme tt: кертмә
- keş (N) tt: кич
- keşe (N) tt: кич
- kesek tt: кисәк
- kesertki tt: кесерткә
- kesquyruq (N) tt: кесерткә
- ketek tt: кетәк
- ket mek-verb tt: кит
- kevgir tt: дуршлаг, челтәрле кашык
- kiçkene tt: кечкенә
- kilitle mek-verb tt: келә белән бикләү
- kirde tt: бер төр ипи
- kir mek-verb tt: кер
- kirset mek-verb tt:
- kirt (N) tt: келә белән бикләү
- kirtle mek-verb (N) tt: келә белән бикләү
- kişkene (N) tt: кечкенә
- kiyev tt: кияү
- kiyik tt: киек
- kokokmiyav tt: ябалак
- köbek tt:
- köbelek tt: күбәләк
- köbete tt: губадия
- köbisi (N) tt: күбесе
- köbiy mek-verb (N) tt: күбәю
- köç mek-verb tt:
- kögerşin (N) tt: күгәрчен
- kök tt: күк
- kökrek (N) tt: күкрәк
- köküs tt: күкрәк
- kölderen (N) tt:
- kölek tt: күлмәк, фланнел күлмәк
- kölekse (N) tt: күлмәк
- kölmek tt: күлмәк
- köndelen tt:
- köp (N) tt: күп
- körel tt: күркә
- kötekle mek-verb tt:
- köter mek-verb tt: күтәр
- küçelek tt: көчек
- küçen mek-verb tt:
- kültöbe tt: чүп түбә
- kümes tt: кетәк
- kün tt: көн
- künbatar (N) tt: көнбатыш
- künbatı tt: көнбатыш
- küncü tt: көнче
- kündoğuş tt: көнчыгыш
- kündük (N) tt: кендек
- kündüz tt: көндез
- künle mek-verb tt: көнләш
- künşi (N) tt: көнче
- kuntabaq tt:
- küntuvar (N) tt: көнчыгыш
- küpe tt: көпе, көпчәк
- kürpe tt:
- kürsü tt: кечкенә өстәл, кофе өстәл
- kürsü mek-verb tt:
- küşen mek-verb (N) tt:
- küye tt: көю, көек
- küyük tt: көек
- küyü mek-verb tt: көю
L
[үзгәртү]M
[үзгәртү]- mal tt:
- mañlay tt: маңгай
- maqsat tt: максат
- maqta maq-verb tt: макта
- marama tt: яулык, баш яулык
- maraz tt: хәстә
- mata (N) tt: эне, бәләкәй кардәш
- matüv tt: исәр, дивана
- may baylasın tt:
- may tt: май
- mayasıl tt: геморрой
- mazallı tt:
- mektep tt: мәктәп
- melte tt: филтә
- men tt: мин
- meşerpe tt: кашык ???, чүмеч ???
- metiy tt: мичкә
- mezel tt: тапкыр, мәртәбә, чак
- mıh tt: кадак
- mıkıy tt:
- mına tt: мона, менә
- mınav (N) tt: монау, монысы
- mınavğa (N) tt: моңа
- mında tt: монда
- mınyaq (N) tt: бу як
- mıq (N) tt: кадак
- mırıq (N) tt: баткак
- mışıq tt: мәче, песи
- mıyıq tt: мыек
- min mek-verb tt: мен, менү
- miy tt: ми
- moşaq (N) tt: муенса
- muallim tt: укытучы
- muğay maq-verb tt:
- muhtar tt: автоном
- muratquş tt: ябалак
- mücerret tt: абстракт
- müellif tt: автор
N
[үзгәртү]- nasıl tt: ничек
- nasılsıñ tt: ничек син
- nau tt: шул, шу
- ne yapasıñ tt: ни эшләй син
- neday (N) tt: ничек
- nedaysıñ (N) tt: ничек син
- neniy (N) tt: нәнәй
- noğut tt: ногыт
- nufuz tt: абруй, авторитет
- nufuzlı tt: абруйлы, авторитет
- nüzül tt:
- WILL BE CONTINUED