Appendix:Crym Tatar Lugat

The Crimean Tatar language has three dialects (şive): Central (Orta Yolaq şivesi), Northern or Steppe (Çöl şivesi) and Southern or Coastal (Yalı Boyu şivesi). Dialect words, that are absent in standard literary Crimean Tatar are marked C, N or S (Central, Northern and Southern dialects respectively.) Abbreviation tt means ISO Code for Volga-Ural Tatar language.

A

• abay (N) tt: әби, карт ана
• abiy (N) tt: абый
• accı tt: ачы
• ağa tt: ага
• ağaç tt: агач
• ağaş (N) tt: агач
• ağıl (N) tt: абзар
• ağır tt: авыр
• ağır maq-verb tt: авыр
• ağla maq-verb tt: ела
• ağlavuq tt: елак
• aket mek-verb tt: алып кит
• akis tt:
• ala tt:
• alaşa tt: алаша
• alcı maq-verb tt: акылсызлан
• aldı tt: алды
• aldında tt: алдында
• alıp ket mek-verb tt: алып кит
• allegim (N) tt:
• alşay maq-verb tt: ят, сузынып ят
• ana tt: ана
• anav (N) tt:
• anavğa (N) tt: аңа
• angiş (N) tt: салам ташу арбасы
• anniy (N) tt: әни
• apaqay tt: апакай, апа, хатын
• apis tt: төрмә
• aqay tt: агай, хуҗа, ир
• aqsüyek tt: бала-чага уйнау
• aran tt: абзар
• arış (N) tt:
• arqan tt: аркан
• arşı maq-verb (N) tt: арчи, әрчи, кабыкны арчи
• art tt: арт
• artında tt: артында
• aruv bol maq-verb (N) tt: ару бул, арулан
• aruv (N) tt: ару
• asaba tt: туган, туганнар
• ast tt: аст, ас
• aş bolsın (N) tt: аш булсын, аппетит булсын
• aş olsun tt: аш булсын, аппетит булсын
• aş tt: аш
• aşa maq-verb tt: аша
• aşat maq-verb tt: ашат
• aşaytlıq tt: ашамлык
• aşhane tt: ашханә
• aşı maq-verb (N) tt: ачы
• aşıq tt: гашыйк
• aşıq maq-verb tt: ашыг, кабалан
• aşıt maq-verb (N) tt: ачыт
• aşpit tt: ашамсак
• aşqana (N) tt: ашханә
• aşşı (N) tt: ачы
• ataman tt: әтәч, индюк әтәч
• avdar maq-verb tt: аудар
• avlaq tt: аулак, ерак, ерактагы
• avlaqtan tt: аулактан, ерактан
• avur (N) tt: авыр
• avur maq-verb (N) tt: авыр
• avuştır maq-verb tt: алмаштыр
• ayat tt: тормыш, зал ( фатирдагы тормыш бүлмә)
• ayda maq-verb tt: әйдә, әйдәлә
• aylan maq-verb tt: әйлән
• aysa tt:
• ayse tt:
• ayt maq-verb tt: әйт
• ayuv tt: аю
• azaqay (N) tt: аз гына
• azbar tt: абзар
• azçıq tt: аз гына

B

• baba tt: ата, папа
• babay (N) tt: ата, папа
• babaytop (N) tt: чүпрәк туп бала-чага уйнау өчен
• badiye tt: бәдия, бәдрәф бәдия, төнге tualet өчен савыт
• bağ tt: бау
• bağır tt: бавыр
• bala tt: бала
• balaban tt: зур, бөек
• bala-çağa tt: бала-чага
• balağa yat maq-verb tt: utıra toru
• balalıq tt: балалык
• balaq tt: балак
• balavuz tt: балавыз
• balla maq-verb tt: балалау
• balqurt tt: бал корт
• bana tt: әле гына
• banq tt: banka ( пыяла савыт )
• baqla tt: фасул
• baq maq-verb tt: баг, кара, карап тор
• bar maq-verb tt: бар, кит
• başmaq tt: бошмак, сыер баласы
• bav (N) tt: бау
• bavını tap maq-verb (N) tt: юлны таб, метод таб
• bavur (N) tt: бавыр
• bayğuş tt:
• baytal tt: байтал
• bedava tt: буш, түләүсез
• begit mek-verb (N) tt: ныгыт, тыгызла
• berli tt:
• ber mek-verb tt: бир
• bet tt: бит
• bılış tt:
• bıltır tt: былтыр
• bike (N) tt: бикә
• bir talay (N) tt: күб
• biraz tt: бераз
• biy tt: бөе
• boğça tt: букча
• bol maq-verb (N) tt: бул
• boqşa (N) tt: букча
• boran tt: буран
• boru tt:
• bosaqa tt: бусага
• bosıntay (N) tt: буш, түләүсез
• boşıq (N) tt: эт баласы
• botqa tt: ботка
• boyuncaq tt: муенса
• boztorğay tt: буш тургай, алан тургай, ялан тургай
• böküy tt: бүки
• bölen (C, S) tt:
• börü tt: бүре
• böyle tt:
• bu yaq tt: бу як
• buğa tt: бугай, үгез
• bulay (N) tt:
• buña tt:
• burçaq tt: борчак
• burşaq (N) tt: борчак
• bük tt:
• bürçe tt: борча
• bürşe (N) tt: борча

C

• cabış maq-verb (N) tt: ябыш
• cabıştırma (N) tt:
• calanğaş (N) tt: ялангач
• calbar maq-verb (N) tt: ялвар
• calbaş (N) tt: чал баш
• calpaq (N) tt: яссы
• camanla maq-verb (N) tt: яманла
• camav (N) tt: яма
• canay tt:
• can maq-verb (N) tt: ян
• cantay maq-verb (N) tt:
• cantıq (N) tt:
• capalaq (N) tt:
• capalaqtay (N) tt:
• capıldaq (N) tt: ялангач, яланаяк
• capır maq-verb (N) tt: арчи, әрчи, кабыкны арчи
• capma tt: тизәк ягулык өчен
• cap maq-verb]] (N) tt: яб
• cara (N) tt: яра, җәрәхәт
• caravsız (N) tt: яраусыз, яраксыз
• carğana tt: ярканат
• carıq (N) tt: нур
• cartı tt: искергән
• caş (N) tt: яшь
• caşır maq-verb (N) tt: яшер
• cat maq-verb (N) tt: ят
• cavlıq (N) tt: яулык
• cav maq-verb (N) tt: яв < яву.
• cavşı (N) tt: яучы
• cavun (N) tt: явым
• cayav tt: җәяү, җәяүле
• cayraq tt:
• cayrat maq-verb tt:
• cazıl maq-verb (N) tt:
• cazma (N) tt:
• cekir mek-verb tt: кычкыр
• cek mek-verb tt: җиг, җигем
• cel (N) tt: җил
• cemiş (N) tt: җимеш
• cengil (N) tt: җиңел
• cenk tt: сугыш
• cenüp tt: көньяк
• cercumuran tt:
• ceviz tt: грек чикләвек
• cez tt: җиз
• cığıl maq-verb (N) tt: егыл
• cıla maq-verb (N) tt: ела
• cılavuq (N) tt: елак
• cılğa (N) tt:
• cılın maq-verb (N) tt: җылын
• cılış maq-verb (N) tt: якынлаш
• cılıt maq-verb (N) tt: җылыт
• cıllı (N) tt: җылы
• cıltıra maq-verb (N) tt: елтыра, ялтыра
• cımırta (N) tt: йомырка, күкәй
• cımşa maq-verb (N) tt: йомша
• cımşaq (N) tt: йомшак
• cınasır tt:
• cıq maq-verb (N) tt: ег
• cırcır tt:
• cırıl maq-verb (N) tt: ерыл
• cırt maq-verb (N) tt: ерт
• cıyın tt: җыен
• cıyıştır maq-verb tt: җыештыр
• cıy maq-verb]] tt: җый
• cıyna maq-verb (N) tt:
• ciber mek-verb (N) tt: җибәр
• cibi mek-verb tt: җеб, җебү
• cigit (N) tt: егет
• ciyez tt:
• ciyi mek-verb tt:
• ciyren mek-verb tt: җирән
• col (N) tt: юл
• colaq (N) tt:
• colaqlı (N) tt:
• coqla maq-verb (N) tt: йокла
• coyt maq-verb tt:
• coytul maq-verb tt:
• cuqa (N) tt: юка
• cuq maq-verb (N) tt:
• cuv (N) tt:
• cuvaş (N) tt: юаш, тыйнак
• cuvğış (N) tt: юу кер
• cuv maq-verb (N) tt: юу
• cuvun maq-verb (N) tt: юын
• cuvur maq-verb (N) tt: йөгер
• cürek (N) tt: йөрәк
• cür mek-verb (N) tt: йөре
• cürset mek-verb (N) tt: йөрт
• cütker mek-verb tt: йөткер
• cüyrük tt: йөрешле ат, чарыс, ярыш ат

Ç

• çağır maq-verb tt: çakıru
• çalaş tt: шалаш, хаша
• çalbaş tt: чал баш
• çamur tt: пычрак, баткак
• çap maq-verb tt: чап, чаб
• çaq maq-verb tt:
• çaqlı tt:
• çatal tt: чат
• çay tt: чәй
• çayna maq-verb tt: чәйнә
• çaynik tt: чәйнек
• çayqala maq-verb tt:
• çayqa maq-verb tt:
• çeber tt:
• çegertki tt: чикерткә
• çekle mek-verb tt: биклә
• çeltek tt: челтәр, иләк
• çelte mek-verb tt: ил > иләү
• çert mek-verb tt:
• çez mek-verb tt: чиш
• çıbır maq-verb tt: tamu
• çıdam tt: чыдам
• çıdamsız tt: чыдамсыз
• çıñ tt: җыр төре
• çıplaq tt: ялангач
• çıraq tt: чыра, кандил
• çıray tt: чырай
• çibin tt: чебен
• çipçe tt: чеби
• çomuç tt: чүмеч
• çontuq tt: kıska
• çoq tt: күп
• çoqlaş maq-verb tt:
• çoqusı tt: күбесе
• çot tt: kirka
• çoyun qazan tt: чуен казан
• çöküç tt: чүкеч
• çöl tt: чүл
• çüy tt: чөй

D

• dada (N) tt: апа
• dam tt: түбә, абзар; тәм
• davuş tt: тавыш
• degirmen tt: тегермән
• dep tt:
• deste tt: kuvşin
• dım tt: дым
• dişir tt:
• doğ maq-verb tt: туу
• doğra maq-verb tt: тура
• doğur maq-verb tt: tudıru, bala tabu
• domalan tt: трюфел гөмбә
• domatis tt: томат, помидор
• don mayı tt: эчке май
• döngelek (N) tt:
• dörtkül tt: дүрткел
• duvadaq tt: дүдәк
• düve tt: яшь сыер (1-2 ел)
• düven tt:

E

• eb tt: ип, ипле, иплелек
• ebini tap maq-verb tt: ипне тап, иплән, иплә
• egeş mek-verb(N) tt:
• egiz tt: игез бала
• eglen mek-verb tt: gärländirü, kämsitü
• eken tt: икән
• eki tt: ике
• ekme tt: асылмалы букча
• ela (N) tt: туалет, бәдрәф
• eleken (N) tt: ләгән
• elifbe tt: әлифба
• elva tt: хәлвә
• emçek tt: имчәк
• emşek (N) tt: имчәк
• endi tt: инде
• eniş tt:
• enqastan tt: bilä torop
• erek tt: ерак
• erinçek tt: иренчәк
• erinşek (N) tt: иренчәк
• eriş tt:
• eriş mek-verb tt:
• erke tt:
• erkelen mek-verb tt:
• erte tt: иртә
• erte-carıq tt: иртә
• erten (N) tt: иртән
• es tt: ис
• esir mek-verb tt: исер; исәр
• esirik tt: исерек; исәр
• eş (N) tt: һич
• esap tt: исәп, хисап
• eş mek-verb tt: иш < ишү
• ev tt: өй
• evlen mek-verb tt: өйлән

F

• fenerlik tt: фонар
• ferik tt: яшь 3 - 9 айлы тавык
• fuqare tt: фәкыйрь
• furun tt: фурун, ипи пешерү пич

G

• gece tt: кич, төн
• gıygıy tt: гыжик
• gizle mek-verb tt: качыр
• gögercin tt: күгәрчен
• gügüm tt:
• ğarp tt: көнбатыш
• ğırnata tt: кларнет

H

• hasta tt: хәстә
• horaz tt: әтәч
• hoşaf tt: пешергән җимеш
• hucur tt: сәер
• huniy tt:

I

• ırğaşı tt: ургазы
• ırcanke tt: уйнак
• ırcanla maq-verb tt: уйнау
• ırımçıq tt: эрем, эретмә, эрү
• ırımşıq (N) tt: эрем, эретмә, эрү
• ısla maq-verb (N) tt: сыла, сылау
• ıslav (N) tt: сылау
• ıştan (N) tt: ыштан
• ibirse mek-verb tt:
• iç tt: һич
• igren mek-verb tt: ирен, игрен, иренү
• inatla maq-verb tt:
• ince tt:
• iri mek-verb tt: эре, эрү
• isin mek-verb tt: эсселән
• isit mek-verb tt: эссерт
• işker (N) tt: эчке бүлмә
• issi tt: эссе
• iye tt:
• iygi tt:
• iyik tt:
• iyil mek-verb tt:
• iyne (N) tt: энә
• iza tt:

K

• kadâ tt: бала, эне, энекәш
• kaday (N) tt: эне, дус
• kebek (N) tt: кибәк
• keç tt: кич
• keday tt: халык җыр җырчы
• keler tt: дуршлаг, челтәрле кашык
• kelin tt: килен
• kelinçek tt: килен
• kelinşek (N) tt: килен
• keliş mek-verb tt: килеш
• keliştir mek-verb tt: килештер
• kel mek-verb tt: кил
• kemik tt: кимек
• kencapay tt: яшь бала, яшь
• kence tt: яшь бала, яшь
• kengel tt:
• keniş tt: киң
• kepek tt:
• kerbiş (N) tt: кирпеч
• kertme tt: кертмә
• keş (N) tt: кич
• keşe (N) tt: кич
• kesek tt: кисәк
• kesertki tt: кесерткә
• kesquyruq (N) tt: кесерткә
• ketek tt: кетәк
• ket mek-verb tt: кит
• kevgir tt: дуршлаг, челтәрле кашык
• kiçkene tt: кечкенә
• kilitle mek-verb tt: келә белән бикләү
• kirde tt: бер төр ипи
• kir mek-verb tt: кер
• kirset mek-verb tt:
• kirt (N) tt: келә белән бикләү
• kirtle mek-verb (N) tt: келә белән бикләү
• kişkene (N) tt: кечкенә
• kiyev tt: кияү
• kiyik tt: киек
• kokokmiyav tt: ябалак
• köbek tt:
• köbelek tt: күбәләк
• köbete tt: губадия
• köbisi (N) tt: күбесе
• köbiy mek-verb (N) tt: күбәю
• köç mek-verb tt:
• kögerşin (N) tt: күгәрчен
• kök tt: күк
• kökrek (N) tt: күкрәк
• köküs tt: күкрәк
• kölderen (N) tt:
• kölek tt: күлмәк, фланнел күлмәк
• kölekse (N) tt: күлмәк
• kölmek tt: күлмәк
• köndelen tt:
• köp (N) tt: күп
• körel tt: күркә
• kötekle mek-verb tt:
• köter mek-verb tt: күтәр
• küçelek tt: көчек
• küçen mek-verb tt:
• kültöbe tt: чүп түбә
• kümes tt: кетәк
• kün tt: көн
• künbatar (N) tt: көнбатыш
• künbatı tt: көнбатыш
• küncü tt: көнче
• kündoğuş tt: көнчыгыш
• kündük (N) tt: кендек
• kündüz tt: көндез
• künle mek-verb tt: көнләш
• künşi (N) tt: көнче
• kuntabaq tt:
• küntuvar (N) tt: көнчыгыш
• küpe tt: көпе, көпчәк
• kürpe tt:
• kürsü tt: кечкенә өстәл, кофе өстәл
• kürsü mek-verb tt:
• küşen mek-verb (N) tt:
• küye tt: көю, көек
• küyük tt: көек
• küyü mek-verb tt: көю

L

• laqşa tt: вермишел, токмач
• legen tt: ләгән
• loqsa tt:

M

• mal tt:
• mañlay tt: маңгай
• maqsat tt: максат
• maqta maq-verb tt: макта
• marama tt: яулык, баш яулык
• maraz tt: хәстә
• mata (N) tt: эне, бәләкәй кардәш
• matüv tt: исәр, дивана
• may baylasın tt:
• may tt: май
• mayasıl tt: геморрой
• mazallı tt:
• mektep tt: мәктәп
• melte tt: филтә
• men tt: мин
• meşerpe tt: кашык ???, чүмеч ???
• metiy tt: мичкә
• mezel tt: тапкыр, мәртәбә, чак
• mıh tt: кадак
• mıkıy tt:
• mına tt: мона, менә
• mınav (N) tt: монау, монысы
• mınavğa (N) tt: моңа
• mında tt: монда
• mınyaq (N) tt: бу як
• mıq (N) tt: кадак
• mırıq (N) tt: баткак
• mışıq tt: мәче, песи
• mıyıq tt: мыек
• min mek-verb tt: мен, менү
• miy tt: ми
• moşaq (N) tt: муенса
• muallim tt: укытучы
• muğay maq-verb tt:
• muhtar tt: автоном
• muratquş tt: ябалак
• mücerret tt: абстракт
• müellif tt: автор

N

• nasıl tt: ничек
• nasılsıñ tt: ничек син
• nau tt: шул, шу
• ne yapasıñ tt: ни эшләй син
• neday (N) tt: ничек
• nedaysıñ (N) tt: ничек син
• neniy (N) tt: нәнәй
• noğut tt: ногыт
• nufuz tt: абруй, авторитет
• nufuzlı tt: абруйлы, авторитет
• nüzül tt:

• WILL BE CONTINUED