Ысул

бал. ― балалар сөйләме
бор. ― борынгы сүз яки гыйбарә
гади с. ― гади сөйләм
гәп. ― гәп сүзе яки гыйбарәсе
ирк. ― иркәләү сүзе
ирон. ― иронияле
иск. ― искергән сүз
кеч. ― кечерәйтү
кимс. ― кимсетеп әйтү
кит. ― китап теле
махс. ― махсус сүз яки гыйбарә
мәкт.. ― мәктәп ысул
мыск. ― мыскыллау
неол. ― неологизм
рәс. ― рәсми сүз яки гыйбарә
сөйл. ― сөйләү телендә
тар. ― тарихи сүз
тирг. ― тиргәү сүз яки гыйбарә
фән. ― фәнни сүз яки гыйбарә
хуплм. ― хупламау
хур. ― хурлау
чаг. ― чагыштыру
шаярт. ― шаярту сүзе яки гыйбарәсе
шелт. ― шелтәләү сүзе
шив. ― шивә сүзе яки гыйбарәсе
шигъ. ― шигъри сөйләм
шөбһ. ― шөбһәләнү
энд. ― эндәш сүз
эвф. ― эвфемизм
эпис. ― эпистоляр ысул
юг. ― югары ысул

Белем өлкәләре

авиа. ― авиация
ау. ― аучылык
а.-х. ― авыл хуҗалыгы
анат. ― анатомия
археол. ― археология
астр. ― астрономия
әд. ― әдәбият
бакт. ― бактериология
бакч. ― бакчачылык
биол. ― биология
биохим. ― биохимия
бот. ― ботаника
җәгъ. ― җәгърафия
геод. ― геодезия
геол. ― геология
геом. ― геометрия
гидрол. ― гидрология
гидром. ― гидромеханика
дини ― дин
зоол. ― зоология
икъ. ― икътисад
кин. ― кинематография
мант. ― мантыйк
мат. ― математика
мед. ― медицина
метеор. ― метеорология
мин. ― минералогия
миф. ― мифология
пед. ― педагогика
псих. ― психология
сәнг. ― сәнгать
театр. ― театр сәнгатенә караган сүз
тел бел. ― тел белеме
тех. ― техника
тим. юл ― тимер юл эше
топ. ― топография
тук. ― тукучылык эше
фарм. ― фармакология
фәлс. ― фәлсәфә
физ. ― физика
физиол. ― физиология
хим. ― химия
шахм. ― шахмат уены
этн. ― этнография

Телгә карау

Чит телләр

абаз. – абазин теле
авар. – авар теле
адыг. – адыгей теле
айн. – айну теле
алб. – албан теле
алеут. – алеут теле
алм. – алман теле
алт. – (көньяк) алтай теле
ар. – ар теле
ассур. – ассур теле
әз. – әзербайҗан теле
әрм. – әрмән теле
башк. – башкорт теле
бәҗ. – бәҗәнәк теле
бел. – беларус теле
болг. – Идел буе болгар теле
т. болг. – Туна (Дунай) буе болгар теле
босн. – босния теле
бур. – бурят теле
вьет. – вьетнам теле
гаг. – гагауз теле
гар. – гарәп теле
герм. – герман телләре
госм. – госманлы теле
гөрҗ. – гөрҗи теле
дарг. – даргин теле
дан. – дания теле
драв. – дравид телләре
ингл. – инглиз теле
ингуш.– ингуш теле
индонез. – индонезия теле
ир. – иран телләре
исл. – исландия теле
исп. – испан теле
итал. – итальян теле
к.-балк. – карачай-балкар теле
крклп. – каракалпак теле
кабард. – кабарда теле
каз. – казакъ теле
калм. – калмык теле
камас. – камас теле
карай. – караим (карай) теле
караг. – карагас теле
карел. – карел теле
кет. – кет теле
комык. – комык теле
коми. – коми теле
кор. – корея теле
котт. – котт теле
көрд. – көрд теле
крмтат. – кырымтатар теле
куман. – куман теле
кумнд. – куманды теле
кыпч. – кыпчак телләре
кырг. – кыргыз теле
кыт. – кытай теле
лат. – латин теле
латыш. – латыш теле
ләх. – ләх теле
лезг. – лезгин теле
лив. – лив теле
литв. – литва теле
т.-мак. – төньяк македон теле
маҗ. – маҗар теле
манс. – манси теле
маньч. – маньчжур теле
мар. – мари теле (т. мар. – мари теленең тау

сөйләшләре, б. мар. – мари теленең болын сөйләшләре, кч. мар. – мари теленең көнчыгыш сөйләшләре, т.-кб. мар. – мари теленең төньяк-көнбатыш сөйләшләре)

молд. – молдаван теле
монг. – монгол теле
морд. – мордва телләре
мукш. – мукша теле
нан. – нанай теле
негид. – негидал теле
нен. – ненец теле
нид. – нидерланд теле
нуг. – нугай теле (алаб. – нугай теленең алабугат шивәсе, караг. – нугай теленең карагаш шивәсе)
орок. – орок (уйльта) теле
ороч. – ороч теле
осет. – осетин теле
пашт. – пашто теле
пәһл. – пәһләви теле
прус. – прус теле
румын. – румын теле
саам. – саам теле
самод. – самодий телләре
санск. – санскрит
сарт. – сарт теле
с. уйг. – сары уйгыр теле
саха. – саха теле
себ. – себертатар шивәләре һәм сөйләшләре (төм. себертатар теленең төмән сөйләше, тубыл. – себертатар теленең тубыл сөйләше, брб. – себертатар теленең бараба шивәсе, яушт. – себертатар теленең яүштә-чат сөйләше)
селк. – селкүп теле
сем. – семит телләре
серб. – серб теле
словен. – словен теле
салар. – салар теле
солон. – солон теле
сугд. – сугд теле
таҗ. – таҗик теле
талыш. – талыш теле
тамил. – тамил теле
татар. – татар теле
телеут. – телеут теле
телуг. – телугу теле
тиб. – тибет теле
тох. – тохар теле
төр. – төрек теле
төрк. – төрки тел(ләр)
төркм. – төрекмән теле
туб. – туба теле
тунг.-маньч. – тунгус-маньчжур телләре
тыв. – тыва теле
угыз. – угыз телләре
уд. – удэй теле
уйг. – уйгыр теле (лобнор. – уйгыр теленең лобнор шивәсе, таран. – уйгыр теленең таранчы шивәсе)
укр. – украин теле
урал. – урал телләре
урд. – урду теле
урыс. – урыс теле
урум. – урум теле
үлеч. – үлеч (ульч) теле
үзб. – үзбәк теле
фар.– фарсы теле
фин. – фин теле
фин-угыр. – фин-угор телләре
фр. – француз теле
хак. – хакас теле (сагай. – хакас теленең сагай шивәсе, койб. – хакас теленең койбал шивәсе)
халаҗ. – халаҗ теле
халх. – халха теле
хант. – ханты теле
хатт. – хатт теле
хетт. – хетт теле
хорв. – хорват теле
һинд. – һинд теле
һинд-аур. – һинд-аурупа телләре
һинд-ир. – һинд-иран телләре
чалк. – чалкан теле
чех. – чех теле
чеч. – чечен теле
чжуан. – чжуан теле
чирк. – чиркәс теле
чуаш. – чуаш теле
чул. – чулым теле
чыгт. – чыгтай теле
шор. – шор теле
шум. – шумер теле
эвен. – эвен теле
эвенк. – эвенк теле
элам. – элам теле
эрз. – эрзә теле
эст. – эстон теле
ысл. – ыслау телләре
ягн. – ягноб теле
яп. – япон теле
яһ. – яһүд теле

Татар теленең шивәләре һәм сөйләшләре

Урта шивә

бөр. – татар теленең бөре сөйләше
дөб. – татар теленең дөбъяз сөйләше
каз. арт. – татар теленең казан арты сөйләшләре
кас. – татар теленең касыйм сөйләше
кмшл. – татар теленең камышлы сөйләше
кргл. – татар теленең каргалы сөйләше
крш. – татар теленең керәшен сөйләшләре
минз. – татар теленең минзәлә сөйләше
нокр. – татар теленең нократ сөйләше
прм. – татар теленең перем сөйләше
т. я. – татар теленең тау ягы сөйләшләре
тпк. – татар теленең тепекәй сөйләше
трбс. – татар теленең турбаслы сөйләше
эчк. – татар теленең эчкен сөйләше

Көнбатыш (мишәр) шивәсе

миш. – татар теленең көнбатыш (мишәр) шивәсе
кузн. – татар теленең кузнецк сөйләше
серг. – татар теленең сергач сөйләше
м.-кар. – мукшы-каратай теле (сөйләше)
шрл. – татар теленең шарлык сөйләше
стр. – татар теленең стәрлетамак сөйләше

Грамматик төркемнәре

а. ― алмашлык
аваз ияр. ― аваз ияртеме
артык. ― артыклыр дәрәҗәсе
аз. ― азайту дәрәҗәсе
бәйл. ― бәйлек
баш кил. ― баш килеш
берл. ― берлек сан
җанл. ― җанлы затны белдергән исем
җанс. ― җансыз затны белдергән исем
җыйм. ― җыйма исем
з-сыз ― затланышсыз
и. ― исем
и. ток. ― ир җенес
иял. кил. ― иялек килеше
кер. сүз ― кереш сүз
күпл. ― күплек сан
күч. ф. ― күчемле фигыль
к-сез. ф. ― күчемсез фигыль
обр. ияр. ― образлы ияртем
өнд. ― өндәү җөмләләрендә
рәв. ― рәвеш
с. ― сыйфат
сор. ― сорау җөмләләрендә
терк. ― теркәгәч
т-ми. т. ― төрләнми торган сүзләр
төш. кил. ― төшем килеше
у.-вак. кил. ― урын-вакыт килеше
ур. ток. ― урта җенес
ук. ток. ― уртак җенес
ф. ― фигыль
х. ток. ― хатын җенес
хәб. сүз ― хәбәрлек сүз
чыг. кил. ― чыгыш килеше
ы. ― ымлык
юн. кил. ― юнәлеш килеше
ярд. ― ярдәмче фигыль яки сүз

Жаргон

Башка кыскартмалар

җыр. ― халык җыры
к. ― кара
каб. ― кабатлаулы сүз
күч. ― күчмә мәгънәдә
мәк. ― мәкаль
ш. у. ― шулай ук